Ηράκλειο ή "Χάνδακας"
Κατά την Μινωική εποχή το κέντρο της περιοχής ήταν η Κνωσσός. Η περιοχή του Ηρακλείου κατοικήθηκε στις αρχές της 1ης χιλιετίας π.χ. μνημονευμένο από τον Πλίνιο ως μια μικρή πόλη. Κατά την Μινωική εποχή ήταν ένα από τα λιμάνια της Κνωσού (Ηράκλεια). Οι Βυζαντινοί τείχισαν τον οικισμό και τον ονόμασαν Κάστρο. Για πρωτεύουσα Κρήτης το Ηράκλειο θα επιλεγεί από τους Άραβες λόγω του ότι ήθελαν ένα οχυρωμένο λιμάνι που θα χρησίμευε ως ορμητήριο για τις επιδρομές τους στο Αιγαίο. Θα παραμείνει πρωτεύουσα ως το 1851 και ξανά από το 1971. Οι Άραβες το ονόμασαν Φρούριο της Τάφρου. Λόγω αυτής της τάφρου που στα αραβικά ονομάζεται Χαιντάκ, οφείλει το όνομα που της έδωσαν και διατηρήθηκε μέχρι τον 19ο αιώνα: Χάνδακας !
Μετά τον 16ο αιώνα μιλάμε για Κρητική Αναγέννηση στον Χάνδακα. Γνωστοί ζωγράφοι όπως ο Θεοφάνης ο Κρης, ο Μιχαήλ Δαμασκηνός, ο μεγάλος Δομίνικος Θεοτοκόπουλος θα αφήσουν το στίγμα τους. Αποκορύφωμα της Κρητικής Αναγέννησης θα είναι η ανάπτυξη της Κρητικής λογοτεχνίας με έργα του πρωτοπόρου Γεωργίου Χορτάτση και κορυφαία στιγμή το έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου, Ο Ερωτόκριτος. Άλλος σημαντικός λογοτέχνης είναι ο Μάρκος Αντώνιος Φώσκολος από τον Χάνδακα με το θεατρικό του έργο «Φουρτουνάτος».
Η οχύρωση του Χάνδακα με προμαχώνες και η δυνατότητα επικοινωνίας από την θάλασσα που διατηρούσαν οι πολιορκημένοι θα δυσκολέψουν την πολιορκία των Τούρκων. Παρόλα αυτά η πόλη θα παραδοθεί τον Σεπτέμβριο του 1669. Ο Χάνδακας θα υποστεί μεγάλες ζημιές ενώ ο πληθυσμός του θα μειωθεί αισθητά..
Νέα περίοδος ανάπτυξης θα αρχίσει από τον 18ο αιώνα ενώ στην αρχή του 19ου αρκετά νέα κτήρια θα προστεθούν. Το 1856 ένας μεγάλος σεισμός θα καταστρέψει το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Τελευταία μεγάλη καταστροφή που θα υποστεί το Ηράκλειο είναι στις 25 Αυγούστου 1898 κατά την άφιξη των Αγγλικών στρατευμάτων, όταν η επίθεση των Τούρκων οδήγησε στον θάνατο πολλών Άγγλων και κατά συνέπεια σε αλλαγή στάσης των Μεγάλων Δυνάμεων όπου απομάκρυναν βαθμιαία όλους τους Τούρκους στρατιώτες από το νησί.
Η πόλη πλέον αναπτύσσεται δυναμικά αλλά σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της θα παίξει και η άφιξη πολλών προσφύγων από την Μ. Ασία μετά το 1922 δίδοντας στην πόλη ένα ιδιαίτερο χρώμα.
Από το 1971 και ως σήμερα το Ηράκλειο αποτελεί πρωτεύουσα του νησιού, έδρα σημαντικών σχολών του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Ινστιτούτου Τεχνολογικής Έρευνας αλλά και ένα από τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της χώρας.
Το πρώτο πράγμα που τραβάει την προσοχή του επισκέπτη είναι τα τείχη. Η οχύρωση του Ηρακλείου είναι μοναδική, φαρδιά τείχη βαθιές τάφροι μεγάλοι προμαχώνες, επιπλέον οχυρώσεις έξω από την τάφρο, βάσεις για μεγάλες συστοιχίες πυροβόλων.
Αρχίζοντας την περιήγηση από το παλιό Ενετικό Λιμάνι και κινούμενοι κατά την φορά των δεικτών του ρολογιού συναντάμε τον Προμαχώνα Σαμπιονάρα, τον Προμαχώνα Βιττούρι μετά την πλατεία Ελευθερίας, τον Προμαχώνα Ιησού, τον Προμαχώνα Μαρτινέγκο, τον Προμαχώνα Βηθλεέμ, τον Προμαχώνα του Αγίου Ανδρέα.
Ακολουθώντας τον παραλιακό δρόμο και επιστρέφοντας στο λιμάνι βλέπουμε το Φρούριο στη Θάλασσα γνωστό και ως Κούλες. Ανεβαίνοντας από το παλιό λιμάνι την οδού της 25ης Αυγούστου βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Τίτου και λίγο παραπάνω η κομψή ενετική Λότζια. Λίγα μέτρα πιο πάνω στην πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου υπάρχει η πασίγνωστη Κρήνη Μοροζίνι, απέναντι της οποίας βρίσκεται η βασιλική του Αγίου Μάρκου ένα από τα πιο χαρακτηριστικά μνημεία του Ηράκλειου.
Συνέχεια έχει η μεγάλη αγορά του Ηράκλειου στην οδό 1866 η οποία καταλήγει στην πλατεία Κορνάρου εκεί όπου βρίσκεται η Κρήνη Bembo. Επίσης εκεί κοντά βρίσκεται και μία Οθωμανική κρήνη-κιόσκι , ο Σεμπίλ Χανες.
Άλλες σημαντικές κρήνες είναι η Κρήνη Πρίουλι ή Ντελιμάρκου κοντά στην περιοχή της Αγίας Τριάδας και η Κρήνη Ιδομενέα κοντά στο Ιστορικό Μουσείο.
Στη πλατεία Αγίας Αικατερίνης υπάρχει ο ναός του Αγίου Μηνά που εντυπωσιάζει με το μέγεθος του και ο ναός της Αγίας Αικατερίνης, ένα κομψό κτήριο που χρονολογείται στον 16ο αιώνα.
Πέρα από τα Ενετικά μνημεία αξίζει να δείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, ένα από τα σημαντικότερα μουσεία της χώρας, την πλατεία Ελευθερίας, όπως και στην οδό Δικαιοσύνης την Νομαρχία, το Δικαστικό Μέγαρο και την Αστυνομία. Το τάφο του μεγάλου συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη, επάνω στα τείχη (Μαρτινέγκο).
Το Ηράκλειο παρόλο που έχει την φήμη της άναρχης πόλης με τα ακαλαίσθητα κτήρια, έχει πολλές όμορφες γωνιές με παλιά σπίτια και αρχοντικά που ακόμα κάνουν την πόλη να διατηρεί το άρωμα μιας γειτονιάς των αρχών του 20ου αιώνα.
